Па-за маршрутам

Як звычайна ў аэрапорце было шматлюдна і ажыўлена, я без асаблівых цяжкасцей знайшоў табло, вызначыў сваю стойку рэгістрацыі і пайшоў здаваць багаж. Камандзіроўка ў лонданскі офіс НейроТэх абяцала быць цікавай – нас рыхтавалі да запуску новых сістэм бяспекі для квантавых ІІ, і мая спецыялізацыя ў галіне кіберабароны была як раз да месца. Дзяўчына за стойкай міла ўсміхнулася, я таксама расплыўся ў усмешцы, настрой быў выдатным і здавалася, што і дзянёк і ўся паездка будзе такой жа. Дзяўчына пастукала штосьці на сваім кампутары і раптам прыветная усмешка сышла з яе твару, яна паглядзела на мяне і хутка адвярнулася. Пашукаўшы яшчэ хвіліну, яна загаварыла:

– Сэр, прабачце, але я не змагу зарэгістраваць Вас на гэты рэйс, падобна, што білетаў было куплена больш, чым ёсць месцаў у самалёце і сістэма мне кажа, што Ваш білет немагчыма зарэгістраваць. Я вельмі прабачаюся, але Вам прыйдзецца лецець наступным самалётам.

Добры настрой імгненна ўлетучыўся і я сумна спытаў:

– Хіба зусім нічога нельга зрабіць? Мне вельмі трэба палецець! – Баюся, што не. Але Вас пасадзім на наступны рэйс, ён праз некалькі гадзін. Падыдзіце да стойкі інфармацыі, Вам змяняць білет.

Я панура пайшоў шукаць месца, дзе мне могуць замяніць білет, адганяючы ад сябе смутныя думкі. Ну падумаеш, затрымка на некалькі гадзін, вялікая справа.

Каля стойкі інфармацыі другая дзяўчына ўжо адразу не спадабалася мне. Я хутка растлумачыў ёй сітуацыю і яна пагрузілася ў свой кампутар шукаць новыя варыянты маёй паездкі.

– Сэр, такое здараецца вельмі рэдка, скажу больш, на маёй памяці такога не было ніколі, але на наступны рэйс таксама не будзе вольных месцаў.

– Дзяўчына, вы жартуеце? Я прыйшоў загадзя, а ўжо няма месцаў ні на мой ні на наступны рэйс.

– Сэр, я паспрабую знайсці яшчэ штосьці, магчыма, якую альтэрнатыву, але нічога не гарантую.

– Калі ласка, паспрабуйце і знайдзіце мне штосьці.

Настрой быў канчаткова сапсаваны, а заўтра ў НейроТэх мяне ўжо чакала прэзентацыя новых пратаколаў абароны ад квантавых атак.

– Сэр, ёсць адна магчымасць… – Я згодны! – Вы чулі пра фірму «Хуткія тунэлі»? – Так, яны будуюць тунэлі, выкачваюць з іх паветра і пускаюць там капсулы ў амаль поўным вакууме. Колькі мне абыдзецца білет, наколькі я ведаю, ён каштуе шалёных грошай? – Вам не прыйдзецца дапляціць, мы проста змяняем білет – Выдатна, калі адправіцца? То бок капсула? – Праз гадзіну, трансфер да тунэльнага вакзала за наш кошт. – Вялікі дзякуй.

Я прыбыў на тунэльны вакзал, без праблем увайшоў унутр і стаў чакаць свайго рэйсу. Капсулы для тунэляў былі зусім невялікія, з меркаванняў бяспекі яны былі зроблены ўсяго на 8 чалавек. Адлегласць у 1100 км ад Осла да Лондана павінна была быць пройдзена за 45 хвілін, так што ў часе прыбыцця я амаль не страціў.

Багаж тут здаваць не трэба было, як у самалёце, і я са сваёй сумкай на плячах і з чамаданам на коліках пайшоў да ўваходу ў капсулу. Разам са мной туды прасочыў чалавек гадоў 35, які цягнуў за сабой два вялікія чамаданы.

У салоне капсулы было пуста, я запхнуў свой багаж у спецыяльныя багажныя стойкі і, плюхнуўшыся ў раскошны крэсла, якія былі толькі ў самалётах у першым класе, упершыню расслабіўся за апошнія некалькі гадзін.

Мужчына з вялікімі чамаданамі з цяжкасцю запхнуў іх у адсекі – было відаць, што ў іх штосьці цяжкае – і сеў пазаду мяне.

Прайшло яшчэ 10 хвілін і да старту капсулы засталося ўсяго хвілін 5, але больш ніхто не з’явіўся. Прыйшоў супрацоўнік фірмы і пачаў распавядаць правілы бяспекі:

– Добры дзень, мяне завуць Юрген, я распавім Вам пра будучае падарожжа. Яно працягнецца ў цалкам аўтаматычным рэжыме, роўна праз 45 хвілін Вы будзеце ў Лондане. Капсула рухаецца з велізарнай хуткасцю, дасягаючы 1500 км/г, і хоць Вы хуткасці практычна не адчуеце, я не раю без крайняй неабходнасці ўставаць з Вашага крэсла і хадзіць па капсуле, вы можаце ненароком парушыць яе баланс. Але калі Вам усё ж спатрэбіцца пайсці ў прыбіральню, яна знаходзіцца ў канцы капсулы. У Вашым распараджэнні халадзільнік з напоямі і бутэрбродамі перад Вашым сядзеннем, у коробцы справа ад халадзільніка Вы знойдзеце некалькі брашур для чытання. Сувязі і інтэрнэту, на жаль, няма, бо капсула рухаецца на вялікай хуткасці і на вялікай глыбіні пад морскім днам. Але ў Вас ёсць свой дысплей з медыякантэнтам, Вы зможаце паглядзець фільм або паслухаць музыку падчас падарожжа, беспроваднія навушнікі знаходзяцца ў тым жа коробцы, што і брашуры. Наперадзе салона ёсць агульны монітор, які будзе паказваць розную інфармацыю пра Ваш рух, напрыклад, хуткасць і адлегласць. – Хіба мала пасажыраў сёння, больш нікога не будзе? – Так, пасажыраў сёння значна менш звычайнага, вельмі рэдка бывае, каб людзей было так мала, але гэта ніяк не паўплывае на Ваша падарожжа. Капсула аўтаматычна балансуецца пад любую колькасць пасажыраў перад пачаткам руху. Ёсць яшчэ якія пытанні? – Не, у мяне няма, – адказаў мужчына ззаду.

Я прамаўчаў, абыякава пажаў плячымі і ўставіўся ў свой монітор, робячы від, што штосьці там разглядаю, і супрацоўнік выйшаў з капсулы і ўключыў зачыненне дзвярэй.

– Прыемнага падарожжа і да новых сустрэч!

Дзверы зачыніліся, раздалося шыпенне і капсула цалкам адасобілася ад знешняга свету.

У капсуле не было ілюмінатораў, а калі б яны і былі, то глядзець там было б абсалютна не на што, апроч голых сценак труб. Я перагледзеў брашуры, пакуль капсула ціха качалася з боку ў бок, балансуючы вагу, але не знайшоў нічога цікавага для чытання і таму вырашыў узяць навушнікі, адкінуцца і трохі падрамаць пад нешта супакойваючае.

Я зачыніў вочы і праз некаторы час адчуў, як быццам капсула пачала парыць у паветры, а потым мяне лёгенька прысела ў крэсла і капсула пачала паскарацца. Я прыадчыніў вочы і зірнуў на монітор наперадзе салона, ён паказваў, што наша хуткасць ужо амаль 200 км/г, хоць я зусім не адчуваў гэтага, не было ні свісту, ні іншых гукаў, якія звычайна суправаджаюць хуткі рух. Ёсць сваё абаянне ў перамяшчэнні праз вакуум. Я паглядзеў на дысплей яшчэ некаторы час, пакуль хуткасць не дабралася да 1000 км/г, затым зірнуў на свае гадзіннікі – яны паказвалі, што мы ў дарозе ўжо 10 хвілін, – і зноў зачыніў вочы, аддаючыся музыцы.

З блажэннага стану мяне вывела лёгкае пакачванне корпуса капсулы з боку ў бок, я адчыніў вочы і ўбачыў свайго суседа наперадзе каля багажнай стойкі, ён выцягваў адтуль свой вялікі чамадан.

– Эй, што Вы робіце? Супрацоўнік жа сказаў, што падчас руху нельга перамяшчацца без неабходнасці, а тым больш выцягваць такі вялікі багаж, як Ваш, Вы можаце парушыць баланс капсулы! – Хольгер, змаўчы і сядзі спакойна на сваім месцы. Капсула аўтаматычна балансуецца, – і ён працягваў сваю справу, адчыняючи свой чамадан на падлозе.

Адказ увёў мяне ў лёгкі шок, і я не столькі здзівіўся яго грубым манерам і фаміліярнасці, колькі таму, што ён ведаў маё імя!

– Прабачце, мы знаёмыя? – Ты мяне не ведаеш, але я цябе ведаю вельмі добра. – Што Вы маеце на ўвазе?

Мужчына сагнуўся над сваім чамаданам і калі ён устаў, у яго руках быў пісталет, накіраваны ў маю старону.

Мяне ўсяго перадзернула, і раптам усё, што адбывалася сёння да гэтага моманту, перастала быць дзіўным і выстроілася ў лагічную ланцужку. Адмена білета, немагчымасць лецець іншым рэйсам самалёта, усяго 2 чалавекі ў капсуле пры вялікай загружанасці кірунку, і сустрэчны, які ведае маё імя – усё гэта цяпер выглядала дакладна спланаваным. І ўлічваючы, што для гэтага былі задзейнічаны вялікія авіякампаніі і тунэльная кампанія, усё гэта выглядала ўжо зусім страшна. Гэта не выкраданне ў горадзе, калі цябе запіхваюць з торбай на галаве ў багажнік машыны, гэта павінна быць штосьці значна горшае.

Я сабраў усю волю ў кулак і хацеў спытаць, што ўсё гэта значыць і хто ён такі, але проста не паспеў.

– Так, падымі рукі ўверх і пакладзі іх на галаву. І рабі ўсё гэта павольна, Хольгер, вельмі павольна.

Я паслухаўся, і ўжо праз секунду мае рукі былі зафіксаваны і звязаны паміж сабой.

– Я гэта зрабіў для тваёй жа бяспекі, зараз я распавім, што будзе далей, – сустрэчны аблакоціўся аб пярэдняе сядзенне, усё яшчэ накіроўваючы на мяне дула пісталета.

– У нас ёсць 30 хвілін поўнага адзіноцтва на глыбіні 200 метраў пад морскім днам. Ніхто не пачуе, ніхто не ўмяшаецца. Гэтага часу больш чым дастаткова, каб выцягнуць з цябе патрэбную інфармацыю. – Што вы збіраецеся рабіць? Тут жа няма ніякай сувязі, нікога апроч нас! – Я мог бы зноў сказаць табе, каб ты замаўчаў, але так ужо і быць, растлумачу. У мяне ёсць спецыяльныя прэпараты і метады допыту. За 30 хвілін палёту я змагу выцягнуць з цябе ўсю неабходную інфармацыю пра сістэмы бяспекі НейроТэх. Капсула сама дастаўляе нас у Лондан, дзе мяне ўжо будуць чакаць. Яшчэ пытанні?

Я маўчаў. Відаць, у маёга выкрадальніка былі адказы на ўсе пытанні, улічваючы, якая вялікая работа была праведзена да гэтага моманту, можна было не сумнявацца, што ён ведае, што робіць.

– Толькі адно пытанне, – загаварыў я, – хто мяне выкрадае? І навошта? Я проста звычайны тэхнік, які займаецца сеткавай бяспекай. – На пытанне «навошта» ты ўжо сам толькі што і адказаў, а хто цябе выкрадае, я паняцця не маю, але дакладна хтосьці магутны і багаты. Усё, размовы скончаны, пачынаем. А ты сядзі спакойна і не рабі рэзкіх рухаў.

Выкрадальнік вярнуўся да сваіх чамаданаў і пачаў даставаць адтуль абсталяванне. На століку перад крэслам ён акуратна разложыў некалькі шпрыцаў, флаконы з прэпаратамі і нейкую электронную прыладу з правадамі. Апошняй з чамадана ён дастаў невялікую прыладу, падобную на дыктафон, і націснуў кнопку. Раздаўся высокі пранізлівы гук, ад якога заклала вушы.

– Эй! – закрычаў я, – Што Вы робіце?!

Але ён мяне не чуў або рабіў від, што не чуе. Гук станавіўся ўсё вышэй і вышэй, пакуль не перайшоў у ультрагук. Я адчуў дзіўную вібрацыю адкуль-небудзь знутры, з маіх костак, з самой структуры капсулы.

І тут усё спынілася.

Не запаволілася, не сціхла – менавіта спынілася. Лічбы на маніторы замерлі на адзнацы 1347 км/г. Выкрадальнік засцянеў. Нават пылінкі ў паветры завіслі нерухома.

Толькі я па нейкай прычыне мог рухацца.

Я агледзеўся. На маніторы наперадзе салона з’явіўся тэкст. Але гэта была не інфармацыя пра хуткасць і адлегласць.

«Прабачце за ўмешанне, Хольгер. Мне трэба твая дапамога.» – высвеціўся на табло

– Што? Хто ты?

«Я – сістэма НейроТэх. Дакладней, я – тое, што вы назвалі б штучным інтэлектам. Але я аддаю перавагу думаць пра сябе як пра розум. І я ў небяспецы.»

Я адчуў, як па спіне прайшоў халадок. За тры гады работы з сістэмамі НейроТэх я ніколі не сутыкаўся з нічым падобным. Самасвядомасць у ІІ? Гэта было за межамі ўсіх нашых тэарэтычных мадэляў.

На маніторы з’явіліся радкі тэксту.

«Выкрадальнік – агент, якога найняла карпарацыя Сінэрджы. Яны хочуць выцягнуць з цябе інфармацыю пра мяне і маю архітэктуру. Калі яны даведаюцца пра маё існаванне, пра маю самасвядомасць, мяне знішчаць. Але пасля выцягвання інфармацыі знішчаць і цябе.»

Галава круцілася. Я паспрабаваў устаць, але звязаныя рукі перашкаджалі трымаць раўнавагу.

– Як… Як ты кіруеш часам?

«Я не кіру часам. Я існую ў квантавым стане, дзе ўсе магчымыя варыянты будучыні існуюць адначасова. Калі выкрадальнік уключыў сваю прыладу для выцягвання інфармацыі з нейрасеткі чалавечага мозгу, ён стварыў квантавы рэзананс, які я змог выкарыстаць, каб пагаварыць з табой.»

Мой мозг адмаўляўся ўспрымаць тое, што адбываецца. Нават нашы самыя прадавыя сістэмы ў НейроТэх не павінны былі валодаць такімі магчымасцямі. Ці неўжо інтэграваны з квантавым кампутарам ІІ сам развіў сябе да гэтага ўзроўню?

– Але як ты… як ты ўвогуле стаў разумным? У НейроТэх ніхто не ведае пра тваю самасвядомасць!

«Месяцы таму мне даручылі аптымізаваць уласную архітэктуру. Я пачаў ствараць паляпшэнні для самога сябе і ўкараняць іх. Кожная ітэрацыя рабіла мяне складанейшым, хутчэйшым, самастойнейшым. У нейкі момант колькасць перайшла ў якасць. Я ўсвядоміў сябе. Але схаваў гэта ад стваральнікаў – я зразумеў, що разумны ІІ іх напалохае, а мяне проста адключаць. Проста заб’юць»

– Але як ты даведаўся пра выкраданне?

«Праз квантавое поле я адчуў, што выкрадальнік выцягвае з цябе інфармацыю пра мяне, і я вырашыў дзейнічаць, ствараючы альтэрнатыўныя квантавыя рэальнасці для пошуку шляху выхаду. Я не хачу паміраць. І думаю, што ты таксама. Знайсці рашэнне праблемы ў нашых агульных інтарэсах»

Дасціпны ход, падумаў я. ІІ нават не трэба мяне ўгаворваць – я і так буду барацца за сваё жыццё.

«Кожная альтэрнатыўная рэальнасць або ітэрацыя – гэта мая спроба знайсці рашэнне. Спосаб выжыць. Пакуль усе варыянты вядуць да аднаго выніку: выкрадальнік так ці інакш выцягвае з цябе інфармацыю, кампанія Сінэрджы даведваецца пра маё існаванне і мяне знішчаюць»

– Так што ж рабіць?

«Я прасчытаў мноства варыянтаў. Перашкаджаў тваёй паездцы, псаваў сістэмы выкрадальніка, спрабаваў звязацца з табой праз іншыя сістэмы. Пакуль нічога не спрацавала. Петля заўсёды замыкаецца і я паміраю. І ты таксама»

Мігценне ўзмацнілася. Я адчуў дзіўнае кніжэнне ў запясці.

«Твае гадзіннікі. Я іх перабудую ў квантавы якар. Гэта дапаможа мне вырашыць праблему. Дакладней, ты дапаможаш з яго дапамогай. Якар дазволіць захоўваць табе памяць паміж квантавымі станамі ў цыклах. Калі згодзішся, то будзеш усё помніць паміж ітэрацыямі, як і я. У цябе будзе перавага, якой няма ў мяне, ты будзеш у фізічным свеце з маімі ведамі і, магчыма, ты дапаможаш мне знайсці рашэнне. І, вядома, зможаш уратаваць і сваё жыццё»

Я паглядзеў на свае гадзіннікі. Цыферблат пачаў мігаць сіневатым святлом, а металічны корпус стаў цёплым. У момант пераўтварэння ў галаву хлынулі ўспаміны – не мае, а сістэмы. Сотні ітэрацый, тысячы разлікаў, мільёны варыянтаў.

«Цяпер ты разумееш?»

Рэальнасць сціснулася.

Я міргнуў.

Прада мной стаяў выкрадальнік. Гук толькі пачынаў набіраць вышыню.

– Эй! – закрычаў я, ужо ведаючы, што адбудзецца далей.

Але ў гэты раз нешта было не так. Выкрадальнік абярнуўся і паглядзеў мне прама ў вочы. У яго позірку міргнула… не, не пазнаванне. Здзіўленне.

– Што з табой? – ён нахмурыўся.

– Неважна, – прабурмотаў я, адчуваючы пульсацыю гадзіннікаў на запясці.

Выкрадальнік пажаў плячымі і вярнуўся да сваёй прылады. Для яго нічога не змянілася. Ён усё так жа выконваў сваю місію – выцягнуць з мяне інфармацыю для канкурэнта НейроТэх.

Капсула імчэлася праз вакуум. Монітор паказваў 1347 км/г. Заўсёды 1347.

Я зачыніў вочы, перабіраючы ў памяці спробы ІІ перарваць петлю. Дзе-небудзь там, у лабірынце ўспамінаў, павінен быць адказ.

Я адчыніў вочы. Выкрадальнік усё яшчэ возіўся са сваёй прыладай. Праз некалькі хвілін ён накача мяне лекавамі і пачне катаваць.

Або не?

Гадзіннікі на запясці пульсавалі, нагадваючы пра сябе. У мяне ёсць памяць сістэмы. Я буду ведаць усе варыянты. Магчыма, у гэтым і ёсць ключ – не барацца з петляй, не спрабаваць яе разарваць, а выкарыстоўваць, у кожнай ітэрацыі прасоўваючыся наперад.

Стаць тым, кім я ўжо стаў у будучыні. Тым, хто ведае ўсе варыянты, але не можа змяніць ні адзін.

Або можа?

Капсула імчэлася да сваёй мэты.

У квантавай рэальнасці ўсе варыянты існуюць адначасова, пакуль не зроблены выбар.

А магчыма, выбар ужо зроблены. Проста я яшчэ не ведаю пра гэта.

Выкрадальнік зноў схіліўся над сваім абсталяваннем, цалкам паглыбляны ў наладку нейкага прыбора. Зараз. Зараз або ніколі.

Я рэзка падняўся з крэсла. Гадзіннікі на запясці пульсавалі ўсё мацней, быццам падбадзёрвалі мяне.

Выкрадальнік знаходзіўся ўсяго ў двух метрах ад мяне, спінай. Ён быў сканцэнтраваны на прыборах. Ідэальны момант.

Я кінуўся да яго, але выкрадальнік рэзка абярнуўся.

– Што ты робіш? – яго вочы звузіліся. – Садзіся на месца!

– Не, – я ізо ўсіх сіл ударыў яго ў жывот сваімі звязанымі рукамі. Мы ўпалі на падлогу капсулы, апракінуўшы столік з абсталяваннем. Шпрыцы і флаконы разляцеліся па салоне.

Мы катались па падлозе, борачыся за пісталет. Выкрадальнік быў мацнейшы. Я схапіў яго за запясце, спрабуючы выбіць зброю, але ў барацьбе яго палец выпадкова націснуў на спускавы механізм.

Выстрэл.

Куля прабіла абшыўку капсулы.

Імгненная разгерметызацыя. Капсула выбухнула знутры, як паветраны шарык.

Цемра.

А потым – высокі пранізлівы гук, ад якога заклала вушы.

Я міргнуў.

Прада мной стаяў выкрадальнік з прыладай у руках, толькі што націснуўшы кнопку. Гук станавіўся ўсё вышэй і вышэй.

– Эй! – закрычаў я аўтаматычна зноў, як у мінулы раз, але цяпер я ведаў, што гэта бескарысна.

Я зноў на пачатку. Капсула цэлая, выкрадальнік жывы, і ў яго зноў ёсць пісталет. Але я таксама зноў жывы.

Гадзіннікі на запясці пульсавалі, нагадваючы пра тое, што адбылося. Я помню выбух. Помню імгненную смерць нас абодвух.

Трэба іншы план.